Πολιτική και πολίτες υπό το πρίσμα της σύγχρονης τεχνολογίας

Οι δραματικές πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων μηνών φαίνεται πως διαμορφώνουν καινές αντιλήψεις πάνω στην έννοια της πολιτικής επιστήμης. Αντιλήψεις που διαμορφώνουν εντελώς καινούργιες ιδεολογικές αναφορές. Ακούμε, για παράδειγμα, συχνά πως το κοινοβουλευτικό σύστημα έχει αποτύχει. Πως η κοινοβουλευτική δημοκρατία δεν είναι παρά κρυμμένη και ιδιότυπη ολιγαρχία. Πως τώρα είναι η ώρα των πολιτών και όχι των πολιτικών.

Από την άλλη, η δυναμική της σύγχρονης τεχνολογίας έχει επίσης διαμορφώσει πολλές καινοφανείς μορφές πολιτικής δράσης. Πώς μπορούν όμως όλα αυτά να συνδιαμορφώσουν ένα νέο πλαίσιο πολιτικής βούλησης;

Οπωσδήποτε το κοινοβουλευτικό σύστημα διέρχεται κρίση. Κι αυτό δεν ισχύει μόνο στην Ελλάδα. Η οικονομική κρίση – πολιτιστική, στα θεμέλιά της – «άνοιξε πολλούς ασκούς του Αιόλου» και απέδειξε πως, παρά την υποτιθέμενη εξέλιξη της ανθρωπότητας και δη του Δυτικού πολιτισμού, εξακολουθεί να ισχύει το «δίκαιο του δυνατού», να επικρατούν συνθήκες απάνθρωπης συμπεριφοράς προς τους οικονομικά ασθενέστερους, να χειραγωγείται η μάζα δια των ΜΜΕ, να γελοιοποιείται κάθε φωνή που αντιπαρέρχεται το σύγχρονο μοντέλο παγκοσμιοποίησης της οικονομίας και του πολιτισμού. Πράγματι, επίσης η δημοκρατία των σύγχρονων κοινοβουλίων πολύ λίγο μοιάζει με την πραγματική και ουσιαστική δημοκρατία, δηλαδή με την κυριαρχία του λαού και την ανάδειξη της πλειοψηφίας ως φορέα αποφάσεων και εξουσίας. Στην Ελλάδα, μάλιστα κινούμαστε στα όρια της δημοκρατικής εκτροπής, όταν μια κυβέρνηση που δεν εξελέγη από το λαό φαίνεται να βρίσκει δικαιολογίες για να διατηρηθεί στην εξουσία. Θεμιτή, ακόμη είναι η άποψη πως τα κοινοβούλια μοιάζουν, λίγο – πολύ, με σύγχρονες ολιγαρχικές ομάδες εξουσίας που εναλλάσσονται η μία με την άλλη, ενώ ο λαός μοιάζει να μη μπορεί να εκφράσει όλες τις αποχρώσεις στις αποφάσεις που λαμβάνονται. Χαρακτηριστικό, βέβαια παράδειγμα τα εθνικά θέματα στην Ελλάδα όπου τα κόμματα εξουσίας μοιάζουν να βαδίζουν στην ίδια λογική: ασκούν εξωτερική πολιτική της πλάκας, υποτάσσονται στα κελεύσματα της ξένης διπλωματίας και, τελικώς, μας οδηγούν σε μια εξευτελεστική πολιτική υποταγή, πρωτόγνωρη για την ιστορική διαδρομή της χώρας.

Η Ελλάδα, για πρώτη φορά στην ιστορία της Μεταπολίτευσης, διανύει μια ανώμαλη πολιτική περίοδο. Οι πολίτες αναδεικνύουν τους πολιτικούς, αυτό είναι αλήθεια. Οι τελευταίοι όμως αποδεικνύονται, μέρα με την ημέρα, ανίκανοι, άβουλοι, άτολμοι. Στις δύσκολες στιγμές είτε παρέδωσαν αμαχητί την ευθύνη των αποφάσεων σε πρόσωπα εξωκοινοβουλευτικά – ο Παπαδήμος είναι χαρακτηριστική περίπτωση – είτε οσφυοκαμπτούν στα κελεύσματα έξωθεν πολιτικών, οικονομικών και διπλωματικών δυνάμεων, είτε στρουθοκαμηλίζουν, είτε αδιαφορούν. Πάντως, πολιτική δεν κάνουν. Είναι, λοιπόν η ώρα των πολιτών; Ποιων πολιτών; Ποιοι είναι αυτοί που θα αναλάβουν την ευθύνη; Με ποιο τρόπο θα μπορούν να προβληθούν αυτοί οι άνθρωποι που, κι αν ακόμη θα ήθελαν να αναλάβουν τέτοιο βάρος, θα είχαν όχι μόνο τα κότσια, τις ικανότητες, τις γνώσεις να το κάνουν, αλλά θα μπορούσαν να πείσουν ένα λαό που, σε τελική ανάλυση, έχει συνηθίσει να αποφασίζει αλλιώς;

Βασική αρχή στην πολιτική είναι και η άσκηση διακυβέρνησης με γνώμονα το καλό των πολλών. Εδώ και πολλά χρόνια, οι περισσότεροι από τους πολιτικούς μας ταγούς δεν ανήκουν στους πολλούς. Διαθέτουν απίστευτες – για όλους εμάς – οικονομικές δυνατότητες, διαχειρίζονται συμφέροντα που τους κρατούν στην επιφάνεια, διαθέτουν ανθρώπους των «διαπλεκομένων» ΜΜΕ που τους προβάλλουν, τους στηρίζουν και, βεβαίως τους οδηγούν τελικά στην εξουσία. Ποιος πολιτικός, λοιπόν μπορεί να πολιτεύεται σήμερα με γνώμονα το καλό των πολλών; Ο κ. Λ. Παπαδήμος δεν είναι πολιτικός, προβλήθηκε ως εξωκοινοβουλευτικό πρόσωπο που «βόλεψε» την κατάσταση. Αποδείχθηκε, όμως ότι, μη φοβούμενος το περίφημο «πολιτικό» κόστος, δρα ως να ευρίσκεται σε εντεταλμένη υπηρεσία, χωρίς να ενδιαφέρεται για το κοινωνικό κόστος ή το συμφέρον των πολλών. Βεβαίως, ο κ. Λ. Παπαδήμος μπορεί να μην ήταν πολιτικό πρόσωπο, ήταν όμως «εκλεκτός» της πολιτικής φρατρίας – εντός και εκτός συνόρων. Αλλά, με βάση τα παραπάνω, και ποιος απλός πολίτης θα μπορούσε με αυτά τα δεδομένα να διεκδικήσει, στα σοβαρά, μια θέση εξουσίας;

Κινήσεις όπως αυτή του Θεοδωράκη ή του Μ. Γλέζου, οι οποίοι έχουν την αναγνωρισιμότητα που απαιτείται, διαθέτουν το μειονέκτημα της έλλειψης πολιτικής συγκρότησης. Οπωσδήποτε είναι αλήθεια – και μάλιστα πικρή – πως αυτή τη στιγμή η Ελλάδα είναι υπό καθεστώς κατοχής. Η απλή, όμως διαπίστωση και η, ακόμα πιο απλοϊκή, παρότρυνση σε επανάσταση, δίχως να προτείνεται ένα σαφές μοντέλο πολιτικής δράσης – εθνικής, διπλωματικής και ευρύτερα πολιτισμικής, δεν επαρκεί για να συγκινήσει πολιτικά το λαό.

Φωστήρες και μεσσίες, πολιτικοί ή μη, δεν υπάρχουν. Ο δε λαός, από μόνος του, δε συνιστά πολιτική δύναμη, αν δεν υπάρχει εκείνο το πρόσωπο ή τα πρόσωπα που θα το συσπειρώσουν, ταυτόχρονα όμως θα διαθέτουν τα ίδια πρόσωπα και την πολιτική σκέψη – όχι απαραίτητα πολιτική αναγνωρισιμότητα εντός ή «περγαμηνές» έξωθεν, τύπου... Παπαδήμου – που απαιτείται για να διαμορφωθεί ένα καινό πλαίσιο πολιτικής δράσης.

Καινός παράγοντας στην ανάδειξη νέων ενδεχόμενων πολιτικών τρόπων σκέψης και δράσης αποτελεί σαφέστατα η σύγχρονη τεχνολογία. Το διαδίκτυο, οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης τύπου Facebook μπορούν να αναδείξουν, κατά τα φαινόμενα, νέες δυναμικές στην πολιτική δράση. Πολλοί νέοι άνθρωποι, με ιδιαίτερες ικανότητες και ακραιφνή πολιτικό λόγο αναδεικνύονται σχεδόν καθημερινά. Οι περισσότεροι διαθέτουν την πολιτική βούληση, όχι όμως και την προβολή των στρατευμένων ΜΜΕ. Ακόμη καλύτερα! Ας τους προβάλλουμε διαφορετικά! Η ιδέα είναι να πολεμήσεις το σύστημα... Όχι με τη βία, όχι μέσα απ’ αυτό. Κανένα διεφθαρμένο και διαβρωμένο σύστημα δεν αλλάζει δίχως αντίσταση, δίχως «όπλα».

Εκκινώντας από τις ήδη υπάρχουσες δομές επικοινωνίας του Διαδικτύου, θεωρώ ότι το επόμενο βήμα θα ήταν η δυνατότητα της εγκαθίδρυσης ενός είδους άμεσης ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Νομοθετικό έργο θα μπορούσε να ασκηθεί άμεσα, η εκτελεστική εξουσία θα μπορούσε να εναλλάσσεται συχνότερα και ταχύτερα, η δικαστική εξουσία θα αναγκαζόταν να είναι αμεσότερη, ταχύτερη και εντελώς διάφανη.

Όταν η έννοια πολίτης και η έννοια πολιτικός διαφοροποιήθηκε τόσο πολύ, η δημοκρατία εξέπεσε. Το πρώτο βήμα για την επανεκκίνησή της είναι αυτή ακριβώς η αποκατάσταση της σχέσης πολίτη και πολιτικού. Η σύγχρονη τεχνολογία παρέχει αυτή τη δυνατότητα. Ας την εκμεταλλευτούμε!